Ölmez çiçek faydaları, bitkilerin şifalı özelliklerinden yararlanmak isteyen bireylerin merak ettiği konulardan biridir. Altın otu ya da ölmez otu olarak da bilinen ölmez çiçek, tıbbi özellikleri nedeniyle uzun yıllardan beri kullanılan bir bitki olagelmiştir. Günümüzde de özellikle Akdeniz ülkelerinin geleneksel tıbbında önemli bir rol oynamaya devam eden altın otu faydaları ile öne çıkan bir bitkidir. Bu geleneksel kullanımı nedeniyle farklı farmakolojik özellikleri, aktif araştırmaların odak noktası olmuştur.1 “Ölmez otu nedir?”, “Ölmez otu ne işe yarar?”, “Ölmez otu faydaları nelerdir?” gibi konu ile ilgili merak ettiğiniz ayrıntılar için yazının devamına göz atabilirsiniz.
Ölmez Çiçek (Altın Otu) Nedir?
Ölmez çiçek ya da Latincedeki adıyla Helichrysum, güney Avrupa'nın Akdeniz bölgesinde yabani olarak yetişen, çiçekli bir bitki cinsidir. Helichrysum, kelime olarak “ölümsüz” ya da “sonsuz” anlamlarına gelir ve Yunancadaki “helios” (güneş) ve “chrysos” (altın) kelimelerinden köken alır.2,3 Farklı kültürlere ait izler, bitkilerin yöresel isimlerinde de kendisini gösterir. Örneğin Helichrysum Mill. cinsi, Türkiye'de temel olarak “ölmez çiçek” olarak bilinse de farklı yörelerde bu bitki, çok farklı isimlerle anılır. Dünya çapında yetişen Helichrysum cinsine ait 500'den fazla alt türün olduğu söylenebilir. Botanikte helichrysum arenarium olarak isimlendirilen ölmez çiçek türü; Türkiye'de farklı yerlerde güneş çiçeği, sarı çiçek, solmaz çiçek, güve otu gibi çok farklı isimlerle anılır.3 İçeriğin devamında altın otu faydaları ile ilgili ayrıntılı bilgilere yer verilmiştir.
Ölmez Çiçek (Altın Otu) Faydaları Nelerdir?
Günümüzde ölmez otunun faydalarına ilişkin verileri doğrulamak üzere bazı araştırmalar yapılmıştır. Bununla birlikte, yapılan araştırmalar, henüz istenilen düzeyde değildir ve kesin bilgiler için daha fazla veriye gereksinim vardır. Konuyla ilişkili olarak “Ölmez çiçek ne işe yarar?”, “Altın otu faydaları nelerdir?” sorularının yanıtı sıklıkla merak edilir. Bu soruların cevaplarına ilişkin bilgiler, aşağıda detaylandırılmıştır.
- Bakteriyel ve viral enfeksiyonlar: Mevcut kanıtları değerlendiren araştırmacılara göre altın otunun antimikrobiyal ve antiinflamatuar özelliklere sahip olduğu söylenebilir. Bitkinin bu özellikleri, bakteri ve virüs kaynaklı enfeksiyonlardan korunmaya destek olabileceği anlamına gelir.(2)
- Candida: Candida, insan vücudunda pamukçuk gibi enfeksiyonlara neden olabilen bir mantar türüdür. 2018 yılında laboratuvar testlerinden elde edilen bazı kanıtlar, ölmez çiçek yağının Candida enfeksiyonunu durdurabileceği veya sınırlandırılabileceğini düşündürmüştür. Bu uçucu yağın hem sıvı hem de buhar fazındaki bileşimi, analiz edildiğinde kandidaya karşı etkili olduğu bulunmuştur.
- Soğuk algınlığı ve öksürük: Bitkiden elde edilen esansiyel yağ, soğuk algınlığı ve öksürükle savaşmaya yardımcı olan antimikrobiyal özelliklere sahip olabilir. Özetle altın otu faydaları arasında soğuk algınlığı ya da alerji kaynaklı inflamasyona bağlı görülen öksürüğün hafifletilmesinde yardımcı olması da sayılabilir. Bu noktada öksürükle ilgili detaylı bilgi almak isteyenler, “Öksürük Neden Olur? Öksürüğe Ne İyi Gelir?” ve “Bebeklerde Öksürük Neden Olur? Nasıl Geçer?” başlıklı içeriklerimizi inceleyebilirler.(4)
- Cilt iltihabı ve yaralar: Ölmez otu yağının, uzun yıllardan beri geleneksel olarak, cilt iltihaplarının tedavisi için kullanıldığı bilinir. Ölmez otu çiçeği cilde faydaları arasında cilt iltihaplarının iyileşmesine yardımcı olması, ciltteki yaraların iyileşmesini desteklemesi sayılabilir. Yaşlanmayı önleyici etkisi olduğu düşünülen bitkinin bu özelliğine dair klinik kanıt yoktur. Bununla birlikte ölmez çiçeğin sedef hastalığında olumlu etkileri olduğu bir çalışmada gösterilmiştir.(4,5)
- Alerjiler: Bitkinin; alerji semptomlarını, özellikle bir alerjenle temasın neden olduğu kontakt dermatite bağlı döküntüleri, azaltabileceğine dair bazı kanıtlar vardır. Ek olarak alerji semptomları, sıklıkla bağışıklık sistemi bir alerjene tepki verdiğinde meydana gelen iltihabın sonucudur. Bu nedenle, ölmez otu; antiinflamatuar özellikleri ile hapşırma, boğaz tahrişi, öksürük ve kaşıntı gibi alerji semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Boğaz tahrişi konusunda merak ettikleriniz için “Boğaz Tahrişi Neden Olur? Boğaz Tahrişine Ne İyi Gelir?” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.
- Sindirim sorunları: Ölmez çiçek faydaları arasında sindirim sistemi ile ilişkili olanlar; karın ağrıları, şişkinlik hazımsızlık, asit reflü ve kabızlık sorununun giderilmesine olan katkıları sayılabilir.
- Safra kesesi problemleri: Avrupa çapında safra kesesi sorunlarının tedavisinde geleneksel olarak ölmez çiçek kullanımı yaygındır. Altın otu esansiyel yağının safra kesesi iltihabı ve ilişkili ağrıyı azaltmaya yardımcı olabileceğine dair esas olarak hayvan çalışmalarından elde edilen bazı kanıtlar vardır.
- Kas ve eklem iltihabı: Çalışmalar, ölmez çiçek esansiyel yağının antiinflamatuar özelliklere sahip olduğunu gösterdiğinden, etkilenen bölgelere sürüldüğünde kas ve eklem iltihabının semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabileceği söylenebilir.
- Uykusuzluk: Ölmez otu yağı, uykusuzluk için geleneksel olarak kullanılır; ancak şu anda bu konuda bilimsel bir kanıt henüz mevcut değildir.
- Akne: Helichrysum esansiyel yağı; genellikle sivilceleri, özellikle de sivilce izlerini tedavi etmek için tavsiye edilir; ancak şu anda bu konuda bilimsel kanıt yoktur.
- Karaciğer hastalıkları: Bitkinin yağı, karaciğer hastalıklarını tedavi etmek için Avrupa'nın her yerinde kullanılsa da bu alanda da henüz bilimsel bir kanıt yoktur.(4)
Ölmez otu, ayrıca geleneksel olarak; böbrek hastalıklarında ve böbrek taşı düşürülmesinde, böbrek ağrılarında, kalp atışlarının düzenlenmesinde, yanıkların iyileştirilmesinde, el ve ayak çatlaklarında, astımda ve kulak rahatsızlıklarında kullanılır.3
Ölmez Çiçek Nasıl Kullanılır?
Ölmez çiçek faydaları konusunda maksimum verim elde edebilmek için bitkinin nasıl kullanılacağına dair bilgi almak olumlu katkı sağlayabilir. Özellikle Avrupa ülkelerinde kullanımı daha yaygın olan bitki, farklı şekillerde tüketilebilir. Örneğin İtalya’da safra söktürücü özelliği nedeniyle bitki çayı olarak tüketimi yaygındır. Yine bitkinin çiçekleri, köri benzeri aroması nedeniyle Avrupa mutfağında çeşni olarak tercih edilir. Akdeniz körisi olarak isimlendirilen baharat karışımı; içeriğinde ölmez çiçek bitkisi ile birlikte rezene, biberiye, kaya kekiği de dahil farklı baharatlar barındırır.
Ölmez otundan elde edilen uçucu yağ, eczacılık ve aromaterapide kullanılırken, parfümeride daha çok absolüsünün (özünün) kullanımı tercih edilir. Bitkinin eksterleri ise İtalya’da hemoroid ve varis tedavisi için yaygın bir şekilde kullanılır. Türkiye'de ise çiçekleri çay halinde; idrar, safra söktürme ve kum dökme amacıyla tercih edilir. Kuzey Anadolu dağlarında yetişen kediayağı isimli alt türü de benzer amaçla çay olarak tüketilir.(5)
Kas, eklem ve cilde uygulamak için tercih edilen ölmez çiçek yağı, piyasada genellikle krem olarak seyreltilmiş bir formda bulunur. Saf uçucu yağ olarak tercih edecekseniz, kullanmadan önce etiketini kontrol etmelisiniz. Ürün, yaklaşık %2 ila 5 oranında taşıyıcı bir esansiyel yağla seyreltilmemişse kullanmadan önce bir taşıyıcı yağ ile kendiniz seyreltmelisiniz. Bitkisel ürünlerde de kullanımdan önce mutlaka doktorunuza danışmalı, seyreltilmiş dahi olsa alerji riskine karşı öncelikle cildinizin küçük bir alanında test etmelisiniz. Altın otu faydaları için yağını, aromaterapi difüzörü (buhar makinesi) yardımıyla buharlaştırarak nefes yoluyla da kullanabilirsiniz.(4)
Ölmez Çiçek Nerede Yetişir?
Asteraceae familyasının bir üyesi olan ölmez otu (Helichrysum) cinsinin 500’den fazla alt türü bulunur. Bu türlerden çoğu Güney Afrika’da yetişirken geri kalanları ise Akdeniz ülkeleri, Güney-Batı Asya, Güney Hindistan ve Sri Lanka’da yetişir. Türkiye'de ise 9 türü yaygındır ve uzmanlar tarafından bitkinin tarıma elverişsiz kurak alanlarda yetiştirilmesi önerilir.(6)
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
